۱۳۸۹ فروردین ۳, سه‌شنبه

اف-4 فانتوم در نیروی هوایی ایران (18)

اتحاد اعراب بر ضد ایران
در طول سالهای 61 تا 67 و با افزایش شدید حملات هوایی رژیم عراق به تاسیسات نفتی و دریایی ایران، آمار درگیری فانتومها با میراژهای عراقی روز به روز بالاتر می‏رفت. میراژهای عراقی، این امکان را داشتند تا از حریم هوایی کشورهای دوست و برادر و البته مسلمان کویت، بحرین، عربستان سعودی و قطر استفاده کنند. بر اساس یک توافقنامه بین صدام و کشورهای عربی منطقه، هنگامی که جنگنده‏های عراقی از پایگاههای خود به سمت خلیج فارس پرواز می‏کردند، بلافاصله به وسیلهء تلفن مستقیمی که در ستاد نیروی هوایی عراق قرار داشت، اطلاعات مورد نیاز به آگاهی کویتی‏ها (به عنوان نزدیکترین کشور به خلیج فارس) می‏رسید و آنها نیز تسهیلات لازم را از پایگاه رادارشان برای خلبانان عراقی فراهم می‏کردند تا از تیررس رادارها و شکاریهای ایران دور بمانند. تمام این کوششهای شبانه‏روزی عراق با ورود میراژها به صحنه جنگ خلیج فارس، به صورت جدی افزایش یافت.

b6c7btqk4inzvr14zlx.jpg
در اواخر جنگ ویرانگر هشت ساله، نیروی هوایی عراق دست کم یک فروند هواپیمای باربری Il-76 خود به تانکر تبدیل کرد تا بتواند به جنگنده‏های Mirage F-1 که در عمق خلیج فارس مشغول عملیات ضربتی بر علیه نفتکشها و تأسیسات دریایی ایران بودند، سوخت برساند.

ورود سوپر اتاندارد
در اکتبر 1983، دولت فرانسه برای افزایش کارایی شکار کشتیها توسط نیروی هوایی عراق، تعداد 5 فروند جنگنده ضدکشتی Super Etendard را به عراق اجاره می‏دهد. این معامله، همچون فروش موشکهای ضدرادار آرمات (ARMAT) با یک نام جعلی به نام شکر (Sugar) انجام می‏گیرد. سوپر اتانداردهای عراقی بسیار بیشتر از تواناییشان شهرت و آوازه یافتند. رادار Agave (رادار آگیو) آنها، تنها قابلیت عملیات ضدکشتی با موشکهای اگزوسه را داشت و کاردکرد آن در حالت هوا به هوا، بسیار ضعیف بود.

cvrsyxhcn6zbjln7zhe.jpg
سوپر اتاندارد عراقی (چهرهء خلبانان و علائم شناسایی هواپیما پاک شده است؟)

اما سوپراتانداردها با وجود شمار اندکشان و همچنین کمبود خلبانان آموزش دیده، در یک دورهء یک ساله، عملیات ضدکشتی بسیاری انجام می‏دهند. به تاریخ 27 مارس 1984، نفتکش فیلیکون متعلق به یونان که حامل نفت ایران بود در 40 ناتیکال مایلی جنوب غربی خارک هدف موشکهای اگزوسه پرتابی از سوپر اتانداردهای عراقی قرار می‏گیرد. در 3 دسامبر 1984 با همکاری جنگنده‏های تازه وارد Mirage F-1EQ-5، نفتکش مینیاتور متعلق به قبرس و در 21 دسامبر 1984، نفتکش ماگنولیا که با پرچم لیبریا حرکت می‏کرد، هدف قرار گرفته و غرق می‏شوند.

.

اما کار بدینجا پایان نمی پذیرد. در دست کم چهار رویارویی فانتومها و تامکتهای بوشهری با سوپر اتانداردها، دو فروند از سوپراتاندارد های عراقی سرنگون می‏شوند. در 3 آپریل 1984، با اعلام زنگ اسکرامبل در پایگاه ششم بوشهر، دو فانتوم F-4E برای رهگیری دو پرنده ناشناس که از منطقه خورعبدالله وارد خلیج فارس شده بودند، برمی‏خیزند. فانتومهای ایرانی به سرعت و با کمک اپراتور رادار، خود را به هدف می‏رسانند. بلافاصله یکی از فانتومها، نزدیکترین هدف را با یک موشک اسپارو AIM-7E-2 هدف قرار می‏دهد. پرنده ناشناس که یک جنگنده ضدکشتی سوپر اتاندارد است با آسیب دیدگی شدید به همراه جنگنده دیگر به سرعت به سمت عراق باز می‏گردد و به هنگام فرود در پایگاهش، نابود می‏شود. به تاريخ ۲۶ جولای ۱۹۸۴، دو فروند سوپر اتاندارد در راه حمله به تانکر نفتکش در نزديکی جزيره خارک بودند که سيستم گيرندهء اخطار راداري آنها، خبر از نزديک شدن شيء ناشناس پرنده از سمت عربستان سعودی داد. اين موضوع به خودی خود مهم نبود زيرا عراقي‏ها به طور دائم پرواز هواپيماهای گشت اف-۱۵ عربستان را بر فراز سواحل توسط رادار ثبت مي‏کردند. اين بار اما موضوع کمی تفاوت داشت. سر دسته سوپراتاندارد ها که شاهد انفجار هواپيمای همراه خود بود، به سرعت به پايگاه خود فرار نمود. عراقي‏ها تا مدتها بر اين اعتقاد بودند که هواپيمای سوپر اتاندارد آنها توسط هواپيماهای اف-۱۵ عربستان مورد اصابت قرار گرفته است، اما واقعيت به شکل ديگری بود. يک فروند تامکت ايرانی، چنان دستگاههای هشدار دهندهء سوپراتاندارد ها را مختل کرده بود که آنان متوجه نشدند که يک اف-14 ايرانی در کمين آنهاست و در حقيقت يک موشک فونيکس AIM-54A بود که هواپيمای سوپر اتاندارد را مورد اصابت قرار داد و منهدم نمود. تنها پس از گذشت دو هفته، سوپر اتانداردها جرأت حضور دوباره بر فراز خليج فارس را پيدا کردند.


2wefi7odyrc4pb8t9u65.jpg
عکسی از پنج سوپر اتاندارد عراقی


مدتی بعد، عراقیها با تغییراتی که در بر روی جنگنده‏های Mirage F1-EQ5 انجام می دهند، موفق می‏شوند بر روی هرکدام از آنها، دو فروند موشک ضدکشتی اگزوسه را سوار نمایند و بدین ترتیب، با ورود جنگنده‏های توانمندتر در مانور، رادار و سیستمهای الکترونیک میراژ اف-1، سه فروند سوپر اتاندارد باقیمانده به فرانسه بازگشت داده می‏شوند.

در نبود قطعات یدکی رادارهای APQ-120 و جنگ افزارهای مناسب فانتومها و تامکتها، حملات میراژها و سوپراتاندارد های عراقی به نفتکشهای حامل نفت ایران، تاسیسات نفتی و مراکز صنعتی مهم ایران، روز به روز افزایش پیدا می‏کرد. هر روز خبر جدیدی از حملات سنگین و پرخسارت عراق به تأسیسات ایران منتشر می‏شد. برای مثال به تاریخ 7 شهریور 1366، جنگنده‏های میراژ به تأسیسات جزیره لاوان حمله کردند و چند موشک هوا به زمین هدایت شونده AS-30L را به سمت سکوی نفتی رسالت شلیک کردند که بر اثر آن، مخزن بنزین، تأسیسات آب شیرین‏کن، دو مخزن گازوئیل و تأسیسات برق جزیره منهدم شدند و مخازن نفت 2 و 3 و مخزن شماره 4 ذخیره‏سازی بنزین دچار آتش‏سوزی بسیار شدید شدند. همچنین 35 نفر از مأموران آتش‏نشانی نیز دچار سوختگی بسیار شدید گشتند. میراژها که اکنون توسط تامکتها و فانتومهای پایگاه ششم تعقیب می‏شدند، به آسانی وارد حریم هوایی بحرین و قطر شدند و پس از سوختگیری، در کمال آسودگی و امنیت به عراق بازگشتند. کمتر از 5 دقیقه بعد، دسته دوم میراژهای عراقی، جزیره فارسی را با 18 راکت و موشک AS-30 مورد حمله قرار دادند و یک نفتکش 130 هزار تنی ایرانی به نام الوند را به هنگام بارگیری در جزیره سیری مورد حمله شدید قرار دادند و آن را از وسط به دو نیم کردند.
.

0zehkc1aru6w88fj42iq.jpg
نفتکش 130 هزار تنی الوند لحظاتی پس از حمله توسط میراژهای عراقی
.

تنها 3 روز بعد در 10 شهریور 1366، چهار فروند Mirage F-1 با پرواز در ارتفاع بسیار پایین و عبور از شیار شمال و جنوب کوههای مشرف بر ذوب آهن اصفهان، این کارخانه را به شدت بمباران کردند. در این حمله 25 تن از کارگران کارخانه به شهادت رسیدند و 160 تن دیگر نیز به شدت مجروح گشتند. در همان روز، دستهء دیگری از میراژها، تأسیسات برق 63 هزار تنی تیران را بمباران کردند که بر اثر آن این مرکز تقریبن نابود شد. همزمان در خلیج فارس، جنگنده‏های میراژ عراقی، یک فروند نفتکش قبرسی که در اجاره شرکت نفتکش ایران بود، در 120 کیلومتری جنوب بوشهر و 40 کیلومتری جزیره فارسی با دو موشک اگزوسه AM-39 Exocet هدف قرار دادند. لحظاتی بعد، کشتی تدارکاتی بیگ اورنج (Big Orange) در نزدیکی ترمینال نفتی خارک هدف موشکهای اگزوسه قرار گرفت. سنگین‏ترین بمبارانها در روز 18 شهریور 1366 انجام گرفت که میراژهای عراقی در حملات سنگین و سراسری هوایی خود، مراکز صنعتی و مسکونی شهرهای کرمانشاه، دورود، پیرانشهر، دزفول و کارخانه هپکو اراک را هدف راکتها، بمبها و موشکهای هدایت شونده AS-30 قرار دادند.
.

.
میراژها در جنگ شهرها و حمله به مراکز صنعتی و تجاری تا پایان جنگ حضور گسترده و چشمگیر داشتند و با کاهش پرواز تامکتها به دلیل نبود قطعات یدکی و جنگ افزارهای مورد نیاز، نیروی هوایی ایران به ناچار به استفاده از جنگنده‏های اف-4 و اف-5 روی آورد. عملیات سنگین و فشردهء صدها جنگنده ضربتی میراژ اف-1، سوخوی-22 و میگ-23 عراقی شبانه‏روز و تا پایان جنگ ادامه داشت. با سخت‏تر شدن شرایط جنگ و شکست در کلیهء جبهه‏ها که به دلیل بهره‏گیری از نیروهای فاقد آموزش کافی، نبود تجهیزات و ساز و برگ مناسب جنگی و کاهش داوطلبان مرگ اتفاق افتاد، جمهوری اسلامی ناچار شد راه قدس را از کربلا عبور ندهد و جام زهر را بنوشد و آتش‏بس پیش‏بینی شده در قطعنامه 598 شورای امنیت را بپذیرد. پس از پذیرش قطعنامه 598، پروازهای ضربتی میراژهای عراقی همچنان ادامه داشت. در جریان حمله گروهک مجاهدین خلق به کرمانشاه، میراژها با همراهی جنگنده‏های میگ-23، سنگین‏ترین و فشرده‏ترین عملیات ضربتی هوایی خود را انجام دادند.

در این مقطع 6 ساله، نیروی هوایی ایران به دلیل ادامه جنگ در درون خاک عراق و تحریمهای گسترده ناشی از آن، روز به روز به لاک دفاعی فرو می‏رود. تامکتها در نبود قطعات یدکی حساس موشکهای فونیکس، تنها برای بهره‏گیری از توان رادار پرقدرتشان به پرواز درمی‏آیند و در اواخر جنگ، با نبود قطعات الکترونیکی رادار، تامکتها تنها می‏توانند با سایدوایندر و مسلسل به جنگ میراژ اف-1 و سوپراتاندار و میگ-25 بروند. عباس دوران، قهرمان 120 پرواز برون مرزی با فانتوم، به مسلخ بغداد فرستاده می‏شود، جایی که خود نیز می‏داند بر خلاف کمان99، در رویارویی با دهها سایت رولند، کروتال، سام2، سام3 و سام6 برگشتی درکار نیست. عباس، قربانی جاه‏طلبی مقامات جمهوری اسلامي در پافشاری به ادامهء جنگ می‏گردد. حسین خلعتبری، استاد پرتاب موشکهای ماوریک و قهرمان جنگ دریایی نبرد هفتم آذر 1359، با فانتوم D و بدون پشتیبانی هوایی و زمینی، به جنگ دو میگ-23 و یک میگ-25 فرستاده می‏شود. حسین با سایدوایند، به جنگ آکرید ها و آپکس ها مي‌رود.

در ماههای پایانی جنگ با عراق، توان نیروی هوایی ایران به دلیل نبود دسترسی به قطعات یدکی و جنگ افزارهای مورد نیاز به شدت تحلیل می‏رود. به طوری که برای پرواز گشت خلیج فارس گاه تنها یک تامکت عملیاتی موجود است که آن هم با چند بار سوختگیری هوایی، تا 13 ساعت در آسمان پرواز داده می‏شود. فانتومها نیز به دلیل ضعف سیستمهای راداری و الکترونیک، تلفات، خسارات و همچنین نبود پشتیبانی راداری مناسب، نمی‏توانند مانع جدی و مهمی برای جنگنده‏های میراژ اف-1 عراق به شمار آیند که شب و روز به دنبال شکار نفتکشها و کشتیهای باری موجود در سواحل ایران هستند. بین 1982 تا 1988، آواکسهای E-3A Sentry عربستان سعودی، نقش اساسی و مهمی در یاری رسانی اطلاعاتی به نیروی هوایی عراق در شکار نفکتشها و همچنین حمله به تاسیسات نفتی ایران ایفا می‏کنند. تقریبن در تمامی طول سال 1363، فانتومهای پایگاه ششم در بوشهر، برای اسکورت نفکتشها به خارک و دیگر بنادر شمالی خلیج فارس پرواز می‏کردند. در پاسخ به حملات عراقیها به کشتیهای حامل نفت و ملزومات در بنادر ایران، نیروی هوایی طرح ویژه‏ای را از اردیبهشت 1363 آغاز نمود. هدف این طرح، حمله هوایی به کشتیهایی بود که محموله‏های جنگ افزار و غیره را به مقصد عراق ولی در بنادر عربستان سعودی و کویت تخلیه می‏کردند. نتیجهء این طرح آن بود که فانتومهای پایگاه ششم خیلی زود طرف اصلی درگیری با شکاریهای اف-15 عربستان سعودی شوند.

.
g1wh21f36uxpfc93vk59.jpg
سروان خلبان همایون حکمتی
زندگي ابدي: 15 خرداد 1363

.

ماجراي درگيري هوایی عربستان با ایران
به تاریخ پنجم ژوئن 1984 برابر 15 خرداد 1363 دو فروند فانتوم F-4E از پایگاه بوشهر جهت عمليات بر روی خلیج فارس به هوا بلند می‏شوند. پيش از پرواز فانتومها، يک فروند هواپيمای گشت دريايي P-3F Orion نيروی هوايی ايران، يک فروند تانکر نفتکش را در جنوب جزيره لاوان و نزديک به سواحل عربستان سعودی در خليج فارس شناسايي كرد. در اوايل جنگ موسوم به نفتكشها، ايران تنها اقدام به نابودی نفتکشهای عازم به مقصد عراق مي‌کرد اما اينک نيروی هوايی ايران مأموريت يافت تا کشتيهای نفتکش عربستان و کويت را هم مورد هدف قرار دهد زيرا اين دو کشور به طور علنی از عراق در جنگ حمايت مالی و تسليحاتی مي‏کردند. بعد از شناسايی نفتکش توسط اوريون ايرانی، دستور حمله به نفتكش ياد شده به دو فروند فانتوم كه متعلق به گردان 61 از پايگاه ششم شکاری بوشهر بودند، جهت حمله به اين نفتکش صادر شد. تنها چند لحظه پس از پرواز فانتومها در آسمان خليج فارس، يک فروند هواپيمای آواكس E-3A متعلق به نيروی هوايی عربستان سعودي (RSAF)، آنان را شناسايي نمود. اين رادار پرنده در خاک عربستان مستقر بود و اطلاعات ارزشمندي در اختيار هم‏پيمانان آمريکا در منطقه قرار مي‌داد. همزمان دو فروند هواپيمای اف-15 نيروي هوايي سلطنتي عربستان يكي از نوع F-15C و ديگري F-15D متعلق به اسکادران ششم، مشغول تمرين سوختگيری هوايی از تانکر KC-10 نيروی هوايی ايالات متحده بودند.
.

3uru820g9n443qwcqj8.jpg

.

با توجه به خطر حمله فانتومهای ايرانی به نفتکش سعودی، هواپيمای آواکس، دستور قطع عمليات سوختگيری را به ايگلها صادر و آنها را جهت رهگيری به سمت فانتومهای ايرانی هدايت نمود. عامل اصلی و هدايتگر اين مأموريت، حضور استاد خلبان آمريکايی در کابين عقب جنگنده F-15D بود. معلم خلبان آمريکايی به نام سروان بيل تيپين (Capt Bill Tippin) خلبانان ايگلها را تشويق به انجام اين عمليات نمود و با يادآوری توانمنديهاي هواپيمای F-15 آنان را از پيروزی قاطع مطمئن ساخت. زمانی که فانتومهاي ايرانی به قسمت جنوبی پايگاه دريايی الجبيل (Al-Jubayl Naval Nase) رسيدند، دو فروند اف-15 ايگل ياد شده از روبرو به آنان حمله‌ور شدند. تحت فرماندهی و هدايت مستقيم خلبان آمريكليي و با به کارگيری مختصات دقيق ارائه به وسيلة هواپيماي آواكس، رادار ايگلها بر روی فانتومهاي ايرانی قفل شدند و هرکدام يک موشک اسپارو AIM-7F Sparrow به طرف فانتومها شليک کردند. موشکهای شليک شده باعث انفجار يکی از فانتومها و صدمه ديدن شديد فانتوم ديگر گرديدند. خدمهء فانتوم دوم که به شدت آسيب ديده بود موفق به بازگرداندن هواپيماي خود به کشور گرديدند و با فرود اضطراری در فرودگاه جزيرهء کيش از مرگ حتمی نجات يافتند. خلبانان فانتوم منفجر شده که سروان همايون حکمتی و سروان سيد سيروس کريمی نام داشتند، هرگز فرصت خروج از کابين را پيدا نکردند و به همراه هواپيمای خود در اعماق آبهای خليج فارس به ابديت شتافتند. (با تشكر ويژه از آقاي فريبرز بابت اين نوشتار)

ادامه دارد.

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر

facebook