ارتش شاهنشاهي ايران: آشنایی با جنگنده کفیر

IAI Kfir / כפיר

کفیر (در عبری به معنای بچه شیر) نمونه دگرگون شده جنگنده فرانسوی میراژ 5 ساخت شرکت داسو می باشد. در این هواپیما، موتور بزرگتری نسبت به نمونه فرانسوی تعبیه شده است که باعث گشته قطر قسمت انتهایی بدنه، اندکی ضخیمتر ساخته شود. جنگندهء کفیر، یکی از بهترین مثالهایست که می‏توان دربارهء تکامل منجر به طراحی یک جنگنده و دستیابی تقریبی به تکنولوژی صنایع هواپیماهای جنگی مدرن، عنوان نمود. اولین عضو خانوادهء میراژ یعنی میراژ سه سی (Mirage IIIC)، یک رهگیر عالی و جنگنده‏ای پرقدرت جهت ایجاد برتری هوایی در زمان خود محسوب می‏شد، اما دارای قابلیتهای اندکی جهت حملات زمینی بود. پاسخ کارخانهء داسو (Dassault) به این نقیصه، طراحی جت جدید میراژ5 (Mirage V) بود، که متناسب با نیازهای نیروی هوایی اسرائیل ساخته شده بود. بالای قسمت ورودی هوای موتورها، کانارد تعبیه گردیده بود که باعث افزایش فراوان توانمندی مانورپذیری و بهبود کنترل جنگنده در سرعتهای کم می شدند.

پرواز نمایشی جنگنده کفیر در جریان نمایش هوایی سال 2006 پایگاه Nellis که متعلق به شرکت غیرنظامی ATAC می باشد.

اما به دنبال جنگ شش روزه ژوئن 1967 و اعمال ممنوعیت فروش سلاح به اسرائیل و کشورهای همجوار آن، باعث گردید تا میراژ 5 هیچگاه در اختیار نیروی هوایی اسرائیل قرار نگیرد। صنایع هوافضای اسرائیل (IAI) با پشتیبانی نیروی هوایی، تصمیم گرفت مدلی پیشرفته از یک هواپیمای جنگی را طراحی کند که باعث تأمین نیازمندی‏های نیروی هوایی اسرائیل گردد. نخستین آزمایشات در اواخر سال 1968 به انجام رسیدند، و هواپیمای جدید به سرعت نشان داد که بر اساس طرح ظاهری میراژ5 ساخته شده و پیشرانهء آن نیز موتور فرانسوی Atar 9 می‏باشد که با توجه به مصرف بالای سوخت، به طور نسبی، دارای کشش ضعیفی بود.

کفیر 451 یکی از دو هواپیمای کفیر C2 متعلق به اسکادرانSmashing Parrot که با انجام برخی دگرگونیها، ویژه عملیات شناسایی بکار گرفته می شدند.

به منظور بهینه‏سازی هواپیمای جدید، موتور آن با یک نمونهء بهتر جایگزین گردید؛ صنایع هوافضای اسرائیل، به جای موتور ضعیف و پرمصرف میراژ5، از موتور پرقدرت J79 ساخت جنرال الکتریک استفاده کردند؛ اما نصب موتور جدید در بدنهء هواپیمایی که مشابه میراژ5 است، مستلزم تغییرات اساسی در بدنهء هواپیما بود تا محل موتور در داخل بدنه، با مشخصات موتور جدید هماهنگ گردد. جهت انجام این امر، برخی قطعات داخل موتور J79 تغییر کردند، ورودی‏های هوای موتور پرحجم‏تر شدند، موتور نیز درون یک پوشش تیتانیومی بسیار مقاوم جای داده شد و محل انتهایی هواپیمایی، اندکی کوتاه‏تر گردید. بعد از تمامی این امور، نخستین پیش نمونهء هواپیمای جدید، با موفقیت آزمایش شد و با نصب دو عدد کانارد (بالچه مثلثی شکل) در بالای قسمت جلویی بالها، ضریب آئرودینامیکی هواپیما، بهبود بسیاری یافت. در مجموع، بیش از 100 فروند کفیر ساخته شدند که شامل مدلهای C2 و C7 و نوع دوسرنشینهء TC2 بودند. کفیر، جنگندهء برجسته‏ای به شمار نمی‏آمد، و تنها به عنوان هواپیمایی واسطه‏ای، جهت پر کردن خلاء زمانی ورود به خدمت جنگنده‏های F-15 Eagle در اختیار نیروی هوایی اسرائیل قرار داده شد؛ که هواپیماهای F-15 در زمان خود، بهترین جنگنده در جهان به شمار می‏رفتند.

پرواز فرمیشن جنگنده‏های کفیر بر فراز اورشلیم

پیشینه جنگی
نخستین جنگندهء کفیر در سال 1975 و همزمان با روز جشن استقلال اسرائیل در برابر شمار زیادی از مدعوین که جهت یک مراسم رسمی به محل صنایع هوافضای اسرائیل دعوت شده بودند، در اختیار نیروی هوایی اسرائیل قرار داده شد.

یکی از نخستین جنگنده های کفیر به شماره 724 در تاسیسات صنایع هواپیماسازی اسرائیل پیش از تحویل به نیروی هوایی (1975)

کفیر، نخستین هواپیمایی بود که پس از خروج از خط تولید، به اسکادران معروف نیروی هوایی اسرائیل، موسوم به «نخستین جنگنده» (First Fighter) تحویل گردید که به طور سنتی، مکان استقرار هواپیماهای جنگی خط اول اسرائیل محسوب می‏گشتند. این اسکادران، پیش از این، در گذر زمان، با جنگنده‏های Messerschmitt، Spitfire، P-51 Mustang، Mystere و Mirage III تجهیز گشته بود. جنگنده‏های کفیر همچنین تحویل اسکادران جنگی معروفی شدند که تا پیش از عملیات سال 1956 موسوم به Kadesh، از هواپیماهای Howards، Mosquitos، Mystere IVA و Skyhawk بهره می‏جست. در سالهای بعد، کفیر، به اسکادرانهای گوناگونی در نیروی هوایی اسرائیل تحویل گردید. جنگنده‏های کفیر، اولین بخت حضور خود در یک نبرد واقعی را در جریان عملیات نهم نوامبر 1977 پیدا کردند. در جریان این عملیات، یک اسکادران از کفیرها به مکانی به نام Tel Azia اعزام گشتند که محلی برای آموزش تروریستها در لبنان بود؛ کفیرها، ماموریت خود را با موفقیت کامل به انجام رساندند.

پرواز کفیرها بر فراز بند ایلات در دریای سرخ

در سال 1979، نبردهای هوایی بر فراز لبنان آغاز گشتند. سوری ها، مدتی بود که به اعزام نیروهای زمینی خود قانع نبودند و اقدام به حضور نظامی در آسمان کردند. به تاریخ 27 ام ژوئن 1979، اولین نبرد نزدیک هوایی به وقوع پیوست. در این روز، جنگنده‏های Kfir به همراه جنگنده‏های شکاری F-15A، جهت پوشش هوایی سایر هواپیماهایی که جهت بمباران مراکز تروریستها بین دریاچهء کارون و بندر صیدون اعزام شده بودند، به پرواز درآمدند. در این داگ فایت (نبرد نزدیک هوایی)، پنج میگ-21 سوریه هدف قرار گرفته و سرنگون شدند و کفیرها نیز توانستند اولین شکار تاریخ خود را به ثبت برسانند. در جریان حمله‏ای دیگر به لبنان که از محل رودخانه لیطانی آغاز شده و به عملیات «صلح برای گالیله» نامگذاری گشته بود (Peace for the Galilee)، کفیرها به صورت بسیار فعالی شرکت داشتند و توانمندی خود را جهت هدف قرار دادن دقیق اهداف بسیار کوچک زمینی نظیر پل‏ها، ساختمانها و مواضع مسلسل‏های نصب شده، به اثبات رساندند؛ زیرا کفیرها از سیستم‏های پیچیدهء هدفگیری خود استفاده کرده بودند.

مرکز آموزش نظامی گروهک حزب الله لبنان در نزدیکی مقر سازمان ملل، هدف بمباران جنگنده‏های کفیر قرار گرفته است.

کفیرها همچنین در جریان عملیات موسوم به Accountability یا מבצע ענבי זעם (از 11 تا 27 آوریل 1996) حضور موثر و قدرتمندی داشتند و حداقل 12 مرکز متعلق به تروریستهای حزب الله لبنان را هدف قرار داده و منهدم نمودند. کفیرها، کارنامهء قابل قبولی در صحنهء جهانی دارند و تاکنون به چندین کشور صادر شده‏اند؛ ضمن اینکه به نیروی دریایی ایالات متحده (USN) و همچنین سپاه تفنگداران نیروی دریایی (US Marine Corp) جهت اجرای نقش اسکادرانی از هواپیماهای دشمن (Aggressor) اجاره داده شدند، زیرا دارای قابلیت فوق‏العاده‏ای جهت اجرای ماموریتهای رزم هوایی و همچنین هزینه‏های بسیار اندک عملیاتی بودند که به خلبانان آمریکایی، امکان درگیری فرضی و شبیه‏سازی شده با دشمن را می‏بخشیدند.

آشنایی با گونه های کفیر

Kfir-C1
اولین پرواز این هواپیما به تاریخ ژوئن 1973 انجام شد و اساس بدنهء آن، همان سری جنگنده‏های میراژ 3 و 5 فرانسوی بود که به جای موتور فرانسوی، موتور آمریکایی J79 ساخت جنرال الکتریک در آن جایگزین شده و مجهز به آویونیک اسرائیلی بود. ساخت این جنگنده، بر اساس تجارب ارزشمند حاصل از طراحی و ساخت جنگندهء نشر حاصل گردید. (همان طور که پیشتر نیز اشاره شد، نشر، کپی غیرقانونی جنگندهء Mirage IIICJ بود که در قسمت موتور نیز از یک پیشرانهء توربوجت ساخت Atar بدون مجوز سازنده فرانسوی، در آن استفاده شده بود) از Kfir-C1 به تعداد محدود و معادل 27 فروند تولید شد و این جنگنده‏ها در قالب دو اسکادران رزمی، از سال 1974 و تا زمانی که مدل پیشرفته‏تری از کفیر تولید نشده بود، به خدمت درآمدند. جنگنده‏های Kfir-C1 دارای بالچه های کوچکی بودند (کانارد)، ضمن اینکه Kfir-C1 که F-21A نیز نامیده می‏شود و برای ایفای نقش جنگندهء دشمن فرضی برای نیروی دریایی و سپاه تفنگداران ایالات متحده تحویل شده بودند، فاقد هرگونه تسلیحات بودند.

جنگنده Kfir-C1 یا F-21A در اختیار نیروی دریایی ایالات متحده. شمار 25 فروند کفیر C1 بهینه سازی شده به نیروی دریایی و سپاه تفنگداران آن کشور تحت نام F-21A و جهت ایفای ماموریت دشمن فرضی اجاره داده شدند.

Kfir-C2
جنگندهء Kfir-C2، که پس از اولین پرواز در سال 1974، به سال 1976 به تولید انبوه رسید، نوع بهینه شده کفیر C1 بود که در آن ضمن بهبود برخی ویژگیهای آئرودینامیکی، پایداری و بقاپذیری در برابر تهدیدات پیشرفته‏تر درنظر گرفته شده بود و به این جنگنده امکان حضور در سالهای دههء 1990 را می‏بخشید. نتیجهء این بهینه‏سازی مدل C1، جنگنده‏ای با قابلیتهای فوق‏العادهء رزمی و بسیار قدرتمند به همراه قابلیتهای بالای آئرودینامیکی و مانورپذیری عالی در شعاع‏های گردشی کوچک بود. وجه تمایز این گونه با C1، ناپیوستگی در ناحیهء داخلی لبهء حملهء بال، لبه‏های باریک زیر دماغه و مهمتر از همه، کاناردهای مثلثی شکل متمایل به عقب بودند.

یکی از نخستین نمونه های جنگنده کفیر C2 متعلق به اسکادران Guards of the Arava در پایگاه هوایی Etzion آماده پرواز می شود. (1974) این جنگنده با پنج بمب سقوط آزاد Mk.82، دو Mk.83 و دو موشک هوا به هوای سایدوایندر AIM-9G بارگذاری شده است.

Kfir-TC2
گونه آموزشی دوسرنشینه برگرفته شده از کفیر C2. دارای دماغه ای کشیده تر و افتاده تر جهت بهبود دید چشمی دانشجوی خلبانی.

Kfir-C7
گونه ای برگرفته از کفیر C2 که گسترده ترین دگرگونیها بر روی آن انجام گرفته بود. جنگندهء Kfir-C7، مدل قطعی و نهایی شدهء تک سرنشینهء کفیر بود که از سال 1983 بر روی خط تولید قرار گرفت و براساس گونهء C2 و تعبیهء نوع ویژه‏ای از موتور ساخت جنرال الکتریک به نام J79-GE-J1E با افزایش قدرت کششی به میزان 1000 پاوند یا 454 کیلوگرم، ساخته شده بود. C7 دارای دو نقطهء سخت اضافه تر جهت حمل مهمات بود؛ ضمن اینکه برخی جزئیات بسیار پیشرفته نظیر قابلیت حمل تسلیحات هوشمند، رادار بسیار پیشرفتهء پالس - داپلر ساخت Elta به نام EL/M-2021B، کابین تجدیدنظر شده با نصب تجهیزات بسیار پیشرفتهء الکترونیکی از جمله سیستم HOTAS (کلید کنترل گاز بر روی دسته اصلی هدایت هواپیما)، امکان سوختگیری هوایی از تانکرهای سوخترسان بوئینگ 707، افزایش وزن قابل برخاست به میزان 3395 پاوند یا 1540 کیلوگرم، در آن پیش‏بینی گشته بود؛ مهمتر از همهء اینها، نسبت کشش به وزن و همچنین شعاع عمل رزمی هواپیما، به شکل قابل توجهی بهبود یافته بود.

کابین کفیر C7 که نسبت به زمان خود، بسیار پیشرفته بود.

Kfir-TC7
گونه آموزشی دوسرنشینه برگرفته شده از کفیر C7.

Kfir-C10
گونه ویژه صادرات. بزرگترین دگرگونی، جاسازی و نصب رادار التا EL/M-2032. و تعبیه نمایشگر ویژه هدفگیری در داخل کلاه خلبانی (HMD) و همچنین نصب دو نمایشگر چندکاره 127 در 177 م م در کابین بود. این جنگنده در نیروی هوایی اکوادور به نام کفیر CE و در کلمبیا به نام کفیر COA نامیده می شود.

Kfir-TC10
گونه بهینه شده کفیر TC7 ویژه نیروی هوایی کلمبیا.

Kfir-C12
همانند کفیر C10 ویژه نیروی هوایی کلمبیا که فاقد رادار التا EL/M-2032 است.

Kfir Tzniut
نمونه ویژه عملیات شناسایی کفیر C2.

تنها عکس موجود از دو هواپیمای کفیر شناسایی 419 و 451 اسکادرانSmashing Parrot که مسلح به موشکهای سایدوایندر هستند.

برخی ویژگیهای فنی
وظیفهء اولیه: جنگندهء چندماموریتهء تک نفره (ضربتی - شکاری)
سازنده: اسرائیل
تعداد خدمه: در مدل رزمی یک نفر و نوع آموزشی دو نفر

ابعاد
طول: 15.55 متر
فاصلهء دو سربالها: 8.22 متر
ارتفاع: 4.25 متر

قابلیتها
حداکثر سرعت: 2285 کیلومتر بر ساعت
سقف پرواز خدمتی: 18000 متر
شعاع عمل رزمی: 768 کیلومتر
برد عبوری: 3231 کیلومتر

وزن
وزن خالی: 7290 کیلوگرم
حداکثر وزن بارگذاری شده: 14600 کیلوگرم

پیشرانه
یک دستگاه موتور توربوجت J79-GE-17 با قدرت 8120 کیلوگرم ساخت جنرال الکتریک

هواپیماهای مشابه:
Mirage III/5
Mirage 2000
Viggen
Gripen
F-16 Block 52/60

جنگ افزار
یک دستگاه مسلسل پرقدرت 30 م م
انواع گوناگونی از موشکها، بمبها و راکتها تا میزان 6085 کیلوگرم (13415 پاوند)

کاربران:
اسرائیل، ایالات متحده آمریکا، کلمبیا، اکوادور و سریلانکا

Ecuadorian Air Force Kfir CE
کفیر های CE ویژه نیروی هوایی اکوادور، مجهز به غلاف سوختگیری هوایی، موشکهای هوا به هوای گرمایاب پایتون3 و 4 و سیستم نشانه روی بسیار پیشرفته تعبیه شده درون کلاه خلبان